Your Physio Network - Γράφει η Μαρία Κανάκη, Φυσικοθεραπεύτρια BSc
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια νευρολογικής φύσεως πάθηση. Υπολογίζεται ότι στη χώρα μας ο αριθμός των ασθενών είναι μεταξύ 10.000 και 12.000 ενώ παγκοσμίως ανέρχεται στα 2.500.000 άτομα. Προσβάλλει συχνότερα γυναίκες και διαγιγνώσκεται συχνότερα στις ηλικίες 20 -30 ετών.
Τι συμβαίνει;
Τα αίτια της νόσου είναι πολλά και δεν έχουν πλήρως κατανοηθεί από την επιστημονική κοινότητα. Αυτό που είναι ευρέως αποδεκτό είναι πως πρόκειται για μία αυτοάνοση νόσο στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στην μυελίνη που καλύπτει τους άξονες των νευρικών κυττάρων και προκαλει εκφυλιστικές αλλοιώσεις οδηγώντας στη διαταραγμένη μεταφορά νευρικών ώσεων. Αυτό μεταφράζεται σε διαταραχές σε κινητικές λειτουργίες όπως η βάδιση, αισθητικές όπως η όραση αλλά και γνωστικές όπως η μνήμη και η συγκέντρωση.
Είναι μη κληρονομική νόσος. Γενετικοί παράγοντες σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς συμβάλλουν στην εμφάνιση της.
Πληροφόρηση
Στην Ελλάδα υπάρχει επίσημη ιστοσελίδα από τον σύλλογο ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να ενημερωθούν από έναν επαγγελματία υγείας που γνωρίζει τη νόσο και να συζητήσουν μαζί του τόσο τις ανησυχίες τους όσο και για την ίδια τη νόσο. Δεδομένου ότι μπορεί να είναι απρόβλεπτη και τα συμπτώματα ευμετάβλητα είναι καλό να γνωρίζουν πότε ο φυσικοθεραπευτής είναι χρήσιμος.
Φυσικοθεραπεία, γιατί;
Παρόλο που η φυσικοθεραπεία δεν μπορεί να ανατρέψει την πορεία της νόσου στόχος του φυσικοθεραπευτή σε συνεννόηση πάντα με τον ίδιο τον ασθενή και την οικογένεια του είναι να διατηρήσει ο δεύτερος για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την ανεξαρτησία του. Σε προχωρημένο στάδιο με τη συμβολή της φυσικοθεραπείας αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα εκείνα που δυσκολεύουν την περιποίηση του ασθενή από το πρόσωπο το οποίο έχει αναλάβει την φροντίδα του.
Συμπτώματα και φυσικοθεραπευτική αντιμετώπιση.
Κούραση
Πάνω από το 75% των ασθενών κατά την πορεία της ασθένειας θα παραπονεθούν για αίσθημα κούρασης. Αναγνωρίζεται ως ένας από τους κύριους λόγους περιορισμού της ποιότητας ζωής τους και διακρίνεται τόσο σε σωματική όσο και νοητική.Υπάρχουν αιτίες που την προκαλούν και που μπορούν να θεραπευτούν και άλλες για τις οποίες δεν υπάρχει ακόμα θεραπεία.
Σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή αν κρίνεται απαραίτητο αλλά και ανεξάρτητα από αυτήν, ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να καταλάβει τη φύση και τα χαρακτηριστικά της κούρασης και να βρουν λύσεις σχετικά με την καλύτερη ώρα για άσκηση, την διάρκεια, τον τρόπο ξεκούρασης, το σωστό περιβάλλον. Να παρέχει συμβουλές για την αντιμετώπιση της κούρασης όπως στρατηγικές χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, συσκευές ψύξης που δροσίζουν τον ασθενή κλπ. Nα διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα αερόβιας άσκησης το οποίο ταυτόχρονα διατηρεί την δύναμη των μυών χωρίς να εξουθενώνει τον ασθενή. Μπορεί να τον βοηθήσει να διακρίνει την κούραση από την υπνηλία και να διαπιστώσει αν συντρέχουν διαταραχές ύπνου που επηρεάζουν το αίσθημα κούρασης. Επίσης να διαπιστώσει αν η κατάθλιψη είναι μέρος της κούρασης και να τον παραπέμψει για εξειδικευμένη θεραπεία.
Οι τρέχουσες εξελίξεις προτείνουν εξατομικευμένα προγράμματα άσκησης δεδομένου ότι ο κάθε ασθενής βιώνει μοναδικά τα συμπτώματα της νόσου. Το θεραπευτικό πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει αερόβια άσκηση, ασκήσεις με αντίσταση, διατάσεις κα. Στόχος είναι η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αλλά και η πρόληψη εκδήλωσής τους. Ανάμεσα στις τεχνικές είναι και η νοερή ανάλυση κίνησης από τον ασθενή με στόχο την βελτίωση στρατηγικών. Ο ασθενής οπτικοποιεί κάποια λειτουργία και αναλύοντάς την στον φυσικοθεραπευτή βρίσκουν την ελάχιστα ενεργοβόρα αλληλουχία κινήσεων.
Σπαστικότητα
Είναι η κατάσταση του μυ κατα την οποία βρίσκεται σε μόνιμη σύσπαση. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση της αίσθησης που δημιουργεί η σπαστικότητα με διατάσεις και τεχνικές μυϊκής χαλάρωσης. Να κρίνει πότε η σπαστικότητα λειτουργεί προς όφελος του ασθενή (σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ταυτόχρονα μυϊκή αδυναμία). Να προτείνει θέσεις κατά τις οποίες επιτυγχάνεται είτε χαλάρωση είτε πρόληψη δυσκαμψιών. Να διακρίνει την ανάγκη ορθοτικών συσκευών.
Υπάρχει κι εδώ φαρμακευτική αγωγή όπου σε συνδυασμό με το φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα προσφέρει ανακούφιση.
Μυϊκή αδυναμία
Είναι δυνατόν να προέρχεται κατευθείαν από την εξέλιξη της ίδιας της νόσου ή και λόγω μειωμένης φυσικής δραστηριότητας. Δεν υπάρχει κάποια φαρμακευτική αγωγή που μπορεί να βοηθήσει το σύμπτωμα. Ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να δημιουργήσει ένα πρόγραμμα ασκήσεων και σε συνδυασμό με διάφορες τεχνικές να βοηθήσει τον ασθενή να ενισχύσει τη μυϊκή του δύναμη. Είναι πιθανό να προτείνει ασκήσεις στο νερό ειδικά σε προχωρημένη μυϊκή αδυναμία αφού το υδάτινο περιβάλλον διευκολύνει την κίνηση μειώνοντας την προσπάθεια.
Ισορροπία και συντονισμός κινήσεων
Κακή ισορροπία και συντονισμός κινήσεων μπορεί να επηρεάσουν την βάδιση του ασθενή (αταξική βάδιση) και τρέμουλο στα άνω άκρα να δυσχεραίνει τη λειτουργικότητα του.
Η σωστή εκπαίδευση, η βελτίωση των θέσεων (καθιστή, όρθια) αλλά και ενίσχυση της κεντρικής σταθερότητας του σώματος του είναι κάποιοι από τους τρόπους αντιμετώπισης των συμπτωμάτων. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει κάποιους ασθενείς αν και συχνά οι παρενέργειες υπερκαλύπτουν το όφελος της θεραπείας. Το Tai chi κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στην βελτίωση τόσο της ισορροπίας όσο και της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Δυσλειτουργίες της κύστης και του εντέρου
Οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας αναφέρουν προβλήματα όπως συχνοουρία ή επείγουσα ανάγκη ούρησης, διστακτικότητα στην έναρξη της ούρησης, συχνή νυχτερινή ούρηση, ακράτεια, αδυναμία πλήρους αδειάσματος της ουροδόχου κύστης.
Η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των δυσλειτουργιών της κύστης μειώνοντας μερικά από τα συμπτώματα και αυξάνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών. Αυτό επιτυγχάνεται από εξειδικευμένους φυσικοθεραπευτές οι οποίοι γνωρίζουν την ανατομία των μυών του πυελικού εδάφους, των μυών δηλαδή που λειτουργούν κατά την ούρηση και μπορούν να καθοδηγήσουν τον ασθενή στον καλύτερο έλεγχό τους.
Οπτικές διαταραχές
Σε έρευνα η οποία διεξήχθη στη νότια Αυστραλία ανάμεσα σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας στα πρώτα στάδια προέκυψε η ανάγκη τους για πληροφόρηση σε ότι αφορά την οπτική νευρίτιδα καθώς τις πρώτες πληροφορίες τις λαμβάνουν κυρίως από την επίσημη ιστοσελίδα της νόσου στον τόπο διαμονής τους. Ο φυσικοθεραπευτής γνωρίζοντας την εκδήλωση των συμπτωμάτων σε συνδυασμό με τον γιατρό μπορούν να ενημερώσουν τον ασθενή αντίστοιχα και να περιορίσουν το άγχος του.
Πόνος
Και αυτό το σύμπτωμα εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε ασθενή με άλλους να βιώνουν τον πόνο παροδικά κατά την οξεία φάση της εκδήλωσης της νόσου ενώ άλλοι σε μεταγενέστερα στάδια με τον πόνο να παραμένει συνεχής. Δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες για την θεραπεία του πόνου στην σκλήρυνση κατά πλάκας και σε συνδυασμό με την έλλειψη αντιπροσωπευτικού πειραματόζωου για τον πόνο στην συγκεκριμένη νόσο είναι δύσκολη η μελέτη της παθοφυσιολογίας του. Παρ’όλα αυτά πρόσφατη έρευνα έδειξε πως το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης και η κακή διατροφή συνδέονται με την εκδήλωση πόνου και στη σκλήρυνση κατά πλάκας.
Υπάρχουν θεραπείες για τις οποίες ο θεράπων ιατρός θα ενημερώσει και προτείνει στους ασθενείς. Από τη δική του σκοπιά ο φυσικοθεραπευτής είναι καλό να είναι ενημερωμένος για το φάσμα των συμπτωμάτων ώστε να μπορεί να κατανοήσει, να βοηθήσει και να καθησυχάσει τον ασθενή.
Συνοπτικά
Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια νόσος με διακυμάνσεις και συμπτώματα που μεταβάλλονται.Υπάρχει ένα πλήθος συμπτωμάτων μέσα από το οποίο ο κάθε ασθενής θα βιώσει διαφορετικά τη νόσο. Κάποια από αυτά τα συμπτώματα μπορούν να βελτιωθούν και σε άλλα θα πρέπει να γίνουν προσαρμογές στο περιβάλλον και τον τρόπο ζωής του ασθενή. Η παρακολούθηση του ασθενή σε όλα τα στάδια της νόσου μπορεί να τον βοηθήσει να βιώσει την εκδήλωση της με λιγότερο άγχος και γι αυτό είναι σημαντικό να περιβάλλεται από επαγγελματίες που κατανοούν και αναγνωρίζουν τα προβλήματα και τους περιορισμούς του.
Η φυσικοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση κάποιων συμπτωμάτων και να παρέχει σημαντικές λύσεις στην βελτίωση της ποιότητας ζωής και της παραγωγικότητας του ασθενή.
Αναφορές
Block, V., Rivera, M., Melnick, M., & Allen, D. D. (2015). Do Physical Therapy Interventions Affect Urinary Incontinence and Quality of Life in People with Multiple Sclerosis?: An Evidence-Based Review. International journal of MS care, 17(4), 172–180.
Braley TJ; Chervin RD. Fatigue in multiple sclerosis: mechanisms, evaluation, and treatment. (2010). SLEEP;33(8):1061-1067.
Mauro Catalan, Alessandra De Michiel, Alessio Bratina, Susanna Mezzarobba, Lorella Pellegrini, Roberto Marcovich, Francesca Tamiozzo, Giovanna Servillo, Laura Zugna, Antonio Bosco, Arianna Sartori, Gilberto Pizzolato and Marino Zorzon. (2011). Treatment of Fatigue in Multiple Sclerosis Patients: A Neurocognitive Approach. Rehabil Res Pract 2011;2011:670537.
Claudia H. Marck, Alysha M. De Livera, Tracey J. Weiland, Pia L. Jelinek, Sandra L. Neate, Chelsea R. Brown,Keryn L. Taylor, Fary Khan, and George A. Jelinek.(2017).Pain in People with Multiple Sclerosis: Associations with Modifiable Lifestyle Factors, Fatigue, Depression, Anxiety, and Mental Health Quality of Life. Front Neurol. 5;8:461.
Matti, A. I., McCarl, H., Klaer, P., Keane, M. C., & Chen, C. S. (2010). Multiple sclerosis: patients' information sources and needs on disease symptoms and management. Patient preference and adherence, 4, 157–161.
Muñoz-Culla, M., Irizar, H., & Otaegui, D. (2013). The genetics of multiple sclerosis: review of current and emerging candidates. The application of clinical genetics, 6, 63–73.
Pereira, C., Castiglione, M., & Kasawara, K. T. (2017). Effects of physiotherapy treatment for urinary incontinence in patients with multiple sclerosis. Journal of physical therapy science, 29(7), 1259–1263. doi:10.1589/jpts.28.1259
James F. Sumowski, Ralph Benedict, Christian Enzinger, Massimo Filippi, Jeroen J. Geurts, Paivi Hamalainen, Hanneke Hulst, Matilde Inglese, Victoria M. Leavitt, Maria A. Rocca, Eija M. Rosti-Otajarvi, Stephen Rao.(2018).Cognition in multiple sclerosis. Neurology Feb 2018, 90 (6) 278-288.
Wioletta Mikuľáková, Eleonóra Klímová, Lucia Kendrová, Miloslav Gajdoš and Marek Chmelík. (2018).Effect of Rehabilitation on Fatigue Level in Patients with Multiple Sclerosis. Med Sci Monit. 2018 Aug 18;24:5761-5770.
Zou, L., Wang, H., Xiao, Z., Fang, Q., Zhang, M., Li, T., … Liu, Y. (2017). Tai chi for health benefits in patients with multiple sclerosis: A systematic review. PloS one, 12(2), e0170212. doi:10.1371/journal.pone.0170212