Οπίσθιοι μηριαίοι: μηχανισμοί κάκωσης, αξιολόγηση και θεραπεία

Your Physio Network - Κωνσταντίνος Μιχόπουλος Μίχας, Φυσικοθεραπευτής εξειδικευθείς στην Αθλητιατρική και Άσκηση στο ποδόσφαιρο, BSc, MSc, MCSP, MAACP.

Πώς η κατανόηση του μηχανισμού κάκωσης των οπίσθιων μηριαίων μπορεί να επηρεάσει την κλινική πράξη και ποιές ασκήσεις στοχεύουν στην ενδυνάμωση και πρόληψη των τραυματισμών αυτών;

Οι οπίσθιοι μηριαίοι (ΟΜ) βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια του μηρού και αποτελούνται από τους παρακάτω μύς:

1. Δικέφαλος Μηριαίος μυς (Biceps Femoris)

2. Ημιτενοντώδης μυς (Semitendinosus)

3. Ημιυμενώδης ή ημιμεμβρανώδης μυς (Semimembranosus)

Οι τραυματισμοί ΟΜ αποτελούν τον πιο συχνό μυϊκό τραυματισμό στον αθλητισμό και μπορούν να προκληθούν κατά την εκτέλεση ταχυδυναμικών-εκρηκτικών δραστηριοτήτων, όπως το τρέξιμο και τα άλματα (Εικόνα 1), είτε από την υπέρμετρη διάταση των μυών αυτών (Εικόνα 2).

Εικόνα 1. Ταχυδυναμικές απαιτήσεις στο στίβο. Αλτικές δραστηριότητες στο ποδόσφαιρο και χειροσφαίριση.

Εικόνα 2. Διάταση των οπίσθιων μηριαίων στο ποδόσφαιρο, χορό και χειροσφαίριση.

Πώς τραυματίζονται οι ΟΜ στο τρέξιμο και στις ταχυδυναμικές δραστηριότητες;

Στην εικόνα 3 βλέπουμε τον κύκλο τρεξίματος όπου χωρίζεται σε δύο κύριες φάσεις, την φάση αιώρησης (Swing Phase) και την φάση στήριξης (Stance Phase). Σύμφωνα με την βιβλιογραφία οι περισσότεροι τραυματισμοί ΟΜ συμβαίνουν κατά το τελικό στάδιο της φάσης αιώρησης (Terminal Swing).

Εικόνα 3. Κύκλος τρεξίματος

Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό;

Αν δούμε προσεκτικά την εικόνα 3 από την μέση φάση αιώρησης (Mid Swing Phase) και μετά οι ΟΜ ενεργοποιούνται για να ελέγξουν το “τέντωμα” του γόνατος και αναπτύσσουν τάση καθώς επιμηκύνονται. Αφού ολοκληρωθεί η προηγούμενη διαδικασία οι ΟΜ συσπώνται ενεργητικά ώστε να “λυγίσουν” το γόνατο και να συνεχίσουν την δραστηριότητα του τρεξίματος. Αυτή η απότομη αλλαγή της λειτουργίας των ΟΜ έχει προταθεί πως κάνει τους ΟΜ πιο επιρρεπείς σε τραυματισμό.

Παρόμοιο μηχανισμό κάκωσης ακολουθούν και οι αλτικές δραστηριότητες (Εικόνα 4.) με την απότομη αλλαγή της δραστηριότητας των ΟΜ. Αυτό μπορεί να συμβεί κατά το κατακόρυφο άλμα όπου ο ποδοσφαιριστής προσπαθεί να σκοράρει/διώξει την μπάλα με “κεφαλιά” είτε για να μπλοκάρει το σουτ ο αμυντικός στο άθλημα της χειροσφαίρισης.

Εικόνα 4. Φάσεις κατά των αλτικών δραστηριοτήτων.

Από την άλλη, προφανής θεωρείται ο τραυματισμός των ΟΜ λόγω υπέρμετρης διάτασης και μπορεί να προκληθεί από πληθώρα δραστηριοτήτων και αθλημάτων που οδηγούν τους ΟΜ σε υπέρμετρη επιμήκυνση και κατ’επέκταση σε τραυματισμό.

Συνδέεται ο μηχανισμός κάκωσης των ΟΜ με συγκεκριμένη μυϊκή ομάδα;

Βασιζόμενοι στην βιβλιογραφία ο μηχανισμός κάκωσης (είτε από ταχυδυναμικές δραστηριότητες είτε από υπέρμετρη διάταση των ΟΜ) επηρεάζει, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, συγκεκριμένη μυϊκή ομάδα.

Κατά τον τραυματισμό που συμβαίνει στις ταχυδυναμικές δραστηριότητες ο μυς που συνήθως τραυματίζεται είναι ο δικέφαλος μηριαίος, ενώ κατά την υπέρμετρη διάταση των ΟΜ προσβάλλεται ο εγγύς τένοντας του ημιϋμενώδη ή ημιμεμβρανώδη μυ.

Επιπλέον είναι γνωστό πως η αναγνώριση της ακριβής τοποθεσίας του τραυματισμού παίζει σημαντικό ρόλο στον χρόνο αποκατάστασης έχοντας αποδειχθεί πως όσο πιο κοντά βρίσκεται η τοποθεσία του τραυματισμού στην πρόσφυση των μυών, τόσο πιο αργή είναι η επιστροφή στις δραστηριότητες και προπονήσεις.

Αποκατάσταση και πρόληψη των τραυματισμών ΟΜ.

Η λήψη ιστορικού και η αναγνώριση του μηχανισμού κάκωσης αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην αποκατάσταση των τραυματισμών ΟΜ και θα πρέπει να ληφθούν οι απαραίτητες παρεμβατικές αποφάσεις από την πλευρά του φυσικοθεραπευτή για την ασφαλή και προοδευτική φόρτιση των μυών αυτών με στόχο την επιστροφή στις προπονήσεις/δραστηριότητες.

Εξαιτίας της υψηλής συχνότητας τραυματισμών των ΟΜ και του αυξημένου ρίσκου επανατραυματισμού, σπουδαία είναι η προσπάθεια των τελευταίων 10 χρόνων σχετικά με την πρόληψη των τραυματισμών αυτών και με την αποκατάσταση και επιστροφή στο άθλημα μετά από έναν τέτοιο τραυματισμό.

Η έκκεντρη ενδυνάμωση* έχει προταθεί όχι μόνο σαν κύριος μηχανισμός πρόληψης αλλά και σαν επικρατέστερος τύπος αποκατάστασης των τραυματισμών ΟΜ με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα σε σύγκριση αυτών με σύγκεντρη άσκηση**. Αξίζει να σημειωθεί πως ακόμα και σήμερα ο ακριβής μηχανισμός της έκκεντρης άσκησης δεν έχει κατανοηθεί πλήρως, οδηγώντας σε μία συνεχή αντιπαράθεση ως προς τον επικρατέστερο τύπο άσκησης, ωστόσο το όφελος της έκκεντρης άσκησης έχει αναγνωριστεί.

*Έκκεντρη Συστολή: κατά την εκκεντρική συστολή το μήκος του μυός αυξάνεται.

**Σύγκεντρη Συστολή: κατά την συγκεντρική συστολή το μήκος του μυός μειώνεται.

Ασκήσεις για την πρόληψη των τραυματισμών ΟΜ.

Ένας από τους βασικούς στόχους κατά την δημιουργία ενός προγράμματος αποκατάστασης ή πρόληψης τραυματισμών αποτελεί η προοδευτική φόρτιση των ΟΜ ο οποίος αν παραληφθεί μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην αποκατάσταση ή απόδοση των αθλητών και ασθενών μας.

Μία από τις ασκήσεις που προτείνονται είναι η “Nordic Exercise” (Εικόνα 5).

Εικόνα 5. Nordic Exercise

Έχει ερευνηθεί ότι η συγκεκριμένη άσκηση μειώνει την πιθανότητα τραυματισμών ΟΜ κατά 65% σε σύγκριση με ομάδες που δεν ακολούθησαν κάποιο πρόγραμμα πρόληψης τραυματισμών ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε σε συνδυασμό με άλλες έκκεντρες ασκήσεις είτε μόνη. Επιπλέον η άσκηση “Nordic” προτείνεται στα προγράμματα πρόληψης τραυματισμών της FIFA σε συνδυασμό με την επιπρόσθετη εφαρμογή έκκεντρων ασκήσεων για τους ΟΜ.

Τέλος πρέπει να σημειωθεί η σημασία της αποτελεσματικότητας της άσκησης “Nordic” διαδραματίζεται από την συμμόρφωση των αθλητών-ασθενών και ακόμα προπονητών στην άσκηση.

Παρακάτω τα βίντεο δείχνουν μια σειρά προοδευτικών ασκήσεων για την αποκατάσταση και πρόληψη των τραυματισμών ΟΜ.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Εν κατακλείδι είναι μεγάλης σημασίας η αναγνώριση του μηχανισμού κάκωσης καθώς μπορούμε να ορίσουμε τους στόχους αλλά και τυχόν “παγίδες” της παρέμβασής μας.

Ασχέτως από τί υποστηρίζουν οι συγκεκριμένες έρευνες για την χρήση ενός συγκεκριμένου τύπου άσκησης, πρέπει να σκεφτούμε πως το σώμα μας λειτουργεί με έναν υπέροχο και οργανωμένο συνδυασμό έκκεντρων, σύγκεντρων και ισομετρικών συσπάσεων για την ολοκλήρωση κάθε δραστηριότητας. Σκεπτόμενοι την λειτουργία αυτή και η αποκατάστασή μας πρέπει να συνδυάζει ποικίλες ασκήσεις και όχι μόνο απαραίτητα των ΟΜ με σκοπό την πρόληψη αλλά και αποκατάσταση των τραυματισμών αυτών.

#BetterPrevent #ThanSorry

Αναφορές:

1) Al Attar, W.S.A., Soomro, N., Sinclair, P.J., Pappas, E., Sanders, R.H. (2017) Effect of injury prevention programs that include the Nordic hamstring exercise on hamstring injury rates in soccer players: a systematic review and meta-analysis. Sports Med, 47:907-916.

2)Arnason, A., Andersen, T.E., Holme, I., Engebretsen, L., Bahr, R. (2008) Prevention of hamstring strains in elite soccer: an intervention study. Scand J Med Sci Sports, 18:40-48.

3) Goldman, E.F., and Jones, D.E. (2011) Interventions for preventing hamstring injuries: a systematic review. Physiotherapy 97, 91-99.

4) Goode, A.P., Reiman, M.P., Harris, L., DeLisa, L., Kauffman, A., Beltramo, D., Poole, C., Ledbetter, L., Taylor, A.B. (2015) Eccentric training for prevention of hamstring injuries may depend on intervention compliance: a systematic review and meta-analysis. British Journal of Sports Medicine, 49:349-356.

5) Liu, H., Garrett, W.E., Moorman, C.T., Yu, B. (2012) Injury rate, mechanism, and risk factors of hamstring strain injuries in sports: a review of the literature. Journal of Sport and Health Science 1, 92-101.

6) Opar, D.A., Williams, M.D., and Shield, A.J. (2012) Hamstring strain injuries.Factors that lead to injury and re-injury.Sports Med, 42(3):209-226.

7) Petersen, J., and Holmich, P. (2005) Evidence based prevention of hamstring injuries in sport. British Journal of Sports Medicine, 39:319-323.

8) Thorborg, K., Krommes, K.K., Esteve, E., Clausen, M.B., Bartels, E.M., Rathleff, M.S. (2017) Effect of specific exercise-based football injury prevention programmes on the overall injury rate in football: a systematic review and meta-analysis of the FIFA 11 and 11+ programmes. British Journal of Sports Medicine, 51:562-571.

9) Timmins, R.G., Bourne, M.N., Shield, A.J., Williams, M.D., Lorenzen, C., Opar, D.A. (2016) Short Biceps Femoris fascicles and eccentric knee flexor weakness increase the risk of hamstring injury in elite football (soccer): a prospective cohort study. Br J Sports Med, 50:1524-1535.

10) Van den Horst, N., Smits, D., Petersen, J., Goedhart, E.A., Backx, F.J.G. (2015) The preventive effect of the nordic hamstring exercise on hamstring injuries in amateur soccer players. The American Journal of Sports Medicine, 43(6):1316-1323