Τι είναι τα “κρακ” τελικά ;

Your Physio Network - Γράφει ο Ξενοφών Κωνσταντάκης MT-MSc, MMACP, MCSP, AACP. Φυσικοθεραπευτής ΠΑΕ Παναθηναϊκός, Pilates Instructor - APPI (Australian Physiotherapy & Pilates Institute)

Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε κάποιους χαρακτηριστικούς ήχους τύπου “κρακ” ή “κλικ” από διάφορα σημεία του σώματος μας. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι χαρακτηριστικά πιέζουν εκούσια τα δάχτυλα των χεριών τους για να παράγουν κρακ (εικόνα 1) , τις περισσότερες φορές χωρίς κάποιο ουσιαστικό λόγο παρά μόνο για λόγους συνήθειας ή νευρικότητας ενδεχομένως (;). Τι είναι λοιπόν τα λεγόμενα “κρακ”, από που προέρχονται, πώς παράγεται αυτός ο χαρακτηριστικός ήχος ;

Εικόνα 1

Τι είναι τα κρακ ;

Τα ‘κρακ’ (manipulation) παράγονται στις αρθρώσεις του σώματος, όπως αυτή του γόνατος, του ισχίου, της ποδοκνημικής και φυσικά των μικρών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (αυχένας, μέση). Παράγονται σε συγκεκριμένες κινήσεις και τροχιές του σώματος είτε ακούσια είτε εκούσια, δηλαδή παθητικά σαν θεραπευτικός χειρισμός από ειδικούς όπως ένας φυσικοθεραπευτής (manual therapist) ή χειροπράκτης.

Από αρκετούς παρόχους υγείας τα κρακ αναφέρονται ως ‘ανατάξεις’. Ωστόσο, αυτός ο όρος θεωρείται λανθασμένος καθώς σύμφωνα με διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα, με την εφαρμογή ενός κρακ δεν ανατάσσουμε κάτι, κοινώς ‘δεν βαζουμε κάτι πίσω στη θέση του’, όπως ένας σπόνδυλος ή η λεκάνη που μερικοί αναφέρουν, γιατί πολύ απλά δεν βγήκε ποτέ. Επιπροσθέτως δεν υποστηρίζεται πλέον αυτός ο όρος καθώς δημιουργεί ανησυχία στον εκάστοτε ασθενή, αρνητικά συναισθήματα και εσφαλμένες εντυπώσεις θεωρώντας ότι ένα τμήμα του σώματος πρέπει να “αναταχθεί” στην αρχική του θέση ούτως ώστε να θεραπευτεί η όποια δυσλειτουργία ή πάθηση. ‘Επειτα, να υπενθυμίσουμε πως όταν ένα περιφερικό μέλος ή σκέλος βγαίνει από τη θέση του είθισται να ονομάζεται εξάρθρωση.

Εικόνα 2

O σκοπός του ‘κρακ’

Oι χειρισμοί αυτοί θα πρέπει να πραγματοποιούνται από τον ειδικό ο οποίος γνωρίζει τις ενδείξεις για την εφαρμογή τους αλλά και τις πιθανές αντενδείξεις που πιθανόν να υπάρχουν για κάποιους ασθενείς. Καλά καταλάβατε, δεν μπορούν να εφαρμοστούν σ όλους τους ασθενείς. Ο κάθε φυσικοθεραπευτής, άρτια εκπαιδευμένος σε αυτούς τους χειρισμούς, με βάση τον ορθό κλινικό συλλογισμό θα κρίνει αν ένας τέτοιου είδους χειρισμός μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων για την εκάστοτε μυοσκελετική διαταραχή.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες ερευνητικές μελέτες, περί νευροφυσιολογίας του πόνου και των συγκεκριμένων χειρισμών σε μια προσπάθεια να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Όπως για ποιο λόγο να εφαρμόσουμε έναν τέτοιο χειρισμό ; ποιο σημείο του οργανισμού μας ενεργοποιείται με ένα κρακ ; πως επιδρά ένας τέτοιος χειρισμός και διαμέσου ποιων μηχανισμών ;

Γιατί να κάνω ‘κρακ’ ;

Σύμφωνα με τις ερευνητικές μελέτες λοιπόν οι κύριοι θεραπευτικοί στόχοι για τους οποίους εφαρμόζουμε το ‘κρακ’ είναι δύο. Σκοπός μας είναι η μείωση του πόνου (το λεγόμενο νευροφυσιολογικό αποτέλεσμα) και η αύξηση του έυρους κίνησης των αρθρώσεων (μηχανικό αποτέλεσμα), δηλαδή η μείωση της δυσκαμψίας. Tα πιο πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα ωστόσο μας ενημερώνουν πως ο επικρατέστερος σκοπός είναι αυτός της αναλγησίας, κοινώς η μείωση του πόνου.

Νευροφυσιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η εφαρμογή ενός τέτοιου χειρισμού ενεργοποιεί μηχανισμούς αναλγησίας στον εγκέφαλο οι οποίοι παράγουν συγκεκριμένες ουσίες και οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να “αποκρούουν” τα ερεθίσματα του πόνου που οδεύουν προς αυτόν διαμέσου του νωτιαίου μυελού.

Σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται ο χειρισμός για κρακ ;

Στο κλινικό κομμάτι σε συνδυασμό με αποτελέσματα από έναν αριθμό ερευνών έχει διαπιστωθεί ότι ένα ‘κρακ’ πχ στη μέση σε περίπτωση οσφυαλγίας ή στη θωρακική μοίρα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να έχει άρτια θεραπευτικά αποτελέσματα, έως και άμεσα στη μείωση του πόνου και της δυσκαμψίας. Ωστόσο, χωρίς να μπορεί πάντα να εγγυηθεί μακροπρόθεσμα θεραπευτικά αποτελέσματα.

Πώς παράγεται το ‘κρακ’ ;

Όχι, μην τρομάζετε! Με το ‘κρακ’ δεν… ‘σπάνε’ οστά ούτε και άρθρωσεις όπως αρκετοί νομίζουν ή θέλουν να πιστεύουν. Η φυσική έχει την απάντηση για την παραγωγή τους.

Οι περισσότερες από τις αρθρώσεις του σώματος μας περιέχουν υγρό (κίτρινο χρώμα-εικόνα 3). Όταν μια άρθρωση φτάνει στη μέγιστη θέση τάσεως (εικόνα 3), αυξάνεται η ενδοαρθρική πίεση με συνέπεια εντός του αρθρικού υγρού να δημιουργούνται αέρια/φυσαλίδες (αζώτου και διοξειδίου του άνθρακα) οι οποίες και ‘σπάνε’ παράγοντας τον χαρακτηριστικό, απολαυστικό ή φοβιστικό ήχο για ορισμένους κρακ ή κλικ. Οι προαναφερθείσες φυσαλίδες αερίων που προκαλούν τα ‘κρακ’ συνήθως ξαναδημιουργούνται εντός της άρθρωσης κατά μέσο όρο μετά από 20,25 λέπτα.

Εικόνα 3

Συμπερασματικά

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν και καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα:

• H εφαρμογή ενός ‘κρακ’ ανήκει στις τεχνικές manual therapy

• Ναι, μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του πόνου σε συγκεκριμένες μυοσκελετικές παθήσεις

• Όχι, δεν ‘σπάνε’ οστά ούτε αρθρώσεις

• Όχι, δεν επανατοποθετούμε κάποια άρθρωση ή οστό στη θέση της/του

• Όχι, δεν μπορεί να εφαρμοστεί από τον οποιοδήποτε αλλά από παρόχους υγείας (πχ φυσικοθεραπευτές) καθώς υπάρχουν αντενδείξεις και ειδικές κατευθυντήριες γραμμές για κάθε ασθενή

• Όχι, δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε όλους τους ασθενείς

• Όχι, δεν αποτελεί τη μοναδική μέθοδο θεραπείας για συγκεκριμένες παθήσεις αλλά συνήθως εφαρμόζεται σε συνδυασμό με άλλες

• Όχι, δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν ότι τα κρακ προκαλούν αρθρίτιδα

Αναφορές:

1.Kawchuk GN et al., (2015) Real-time Visualization of Joint Cavitation. PLoS 10(4): e0119470 doi:10.1371/journal.pone.0119470

2. Bialosky, J.E., George, S.Z. and Bishop, M.D. (2008) How spinal manipulative therapy works: Why ask why? Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 38(6): 293-295

3. Bronfort, G., Haas, M. and Evans, L.R. et al. (2008) Evidence-informed management of chronic low back pain with spinal manipulation and mobilization. The Spine Journal, 8: 213-225

4. McCarty, C.J. (2001) Spinal manipulative thrust techniques using combined movement theory. Μanual therapy, 6(4): 197-204

5. Skyba, D.A., Radhakrishnan, R. and Rohlwing, J.J., et al. (2003) Joint manipulation reduces hyperalgesia by activation of monoamine receptors but not opioid or GABA receptors in the spinal cord. Pain, 106: 159-168

6. Triano JJ, McGregor M, Hondras MA, et al. (1995) Manipulative therapy versus education programs in chronic low back pain, Spine, Vol.20,number 8, pp. 948-955

7. Van Tulder M, Koes B, Bouter L. (1997) Conservative treatment of acute and chronic nonspecific low back pain: A systematic review of randomized controlled trials of the most common interventions, Spine Vol.22, 18: 2128-2156