Σύνδρομα υπέρχρησης ώμου και επιστροφή στη δράση

Your Physio Network

Οι παθολογίες στην ωμική ζώνη, ιδίως εκείνες λόγω υπέρχρησης του ώμου (overuse injuries), είναι ένα συχνό φαινόμενο στους αθλητές και μη που ασχολούνται με ‘overhead αθλήματα’, δηλαδή αθλήματα στα οποία το άνω άκρο κινείται πάνω από το επίπεδο των ώμων σε μεγάλη συχνότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως κολύμβηση, χάντμπολ, βόλευ, τενις, μπέιζμπολ κ.α.

Η βιβλιογραφία που σχετίζεται με την επιστροφή στο άθλημα σε ‘overhead αθλητές’ μετά από έναν τραυματισμό είναι αρκετά ελλειπής. Οι περισσότερες έρευνες έχουν εκπονηθεί για άτομα που ασχολούνται με το μπέιζμπολ λαμβάνοντας υπόψη μια συγκεκριμένη διάγνωση, όπως κακώσεις στον επιχείλιο χόνδρο (τύπου SLAP) ή/και αστάθεια της άρθρωσης του ώμου λόγω μυϊκής αδυναμίας.

Η αποκατάσταση ενός αθλητή μπορεί πολλές φορές να είναι χρονοβόρα λόγω της απαίτησης του αθλήματος του.

Είναι πολύ σημαντικό κατά την διάρκεια της αποκατάστασης να τηρήσουμε κάποια βασικά κριτήρια και κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, ώστε ο ασθενής να επιστρέψει με ασφάλεια στο άθλημα του και έτσι να αποφευχθούν σε μεγάλο βαθμό οι κίνδυνοι υποτροπής, οι οποίοι ενδεχομένως να τον ακολουθούν κατά τη διάρκεια της καριέρας του.

Συνήθως μια από τις πρώτες ερωτήσεις από τον ασθενή που καλούμαστε να απαντήσουμε είναι: «Πότε θα μπορέσω να ξαναπαίξω ;». Δυστυχώς δεν υπάρχει ‘μαγική’ απάντηση καθώς θα πρέπει εξαρχής να καθοριστούν οι προσδοκίες και οι στόχοι του ασθενή τα οποία θα επιτευχθούν με ενα ρεαλιστικό φυσικοθεραπευτικό πλάνο αποκατάστασης.

Κάποιες βασικές κατευθυντήριες γραμμές στην αποκατάσταση των ‘overhead αθλητών’ είναι οι παρακάτω:

(θα πρέπει πάντα, πριν την έναρξη της αποκατάστασης, να έχει προηγηθεί μια λεπτομερής αξιολόγηση ώστε να εξατομικευτεί πλήρως το πλάνο θεραπείας.)

1. Ανάκτηση πλήρους ανώδυνου εύρους κίνησης και δύναμης του ώμου & της κινητικής αλυσίδας

2. Εισαγωγή θεραπευτικών ασκήσεων και ασκήσεων δέσμευσης/αποδέσμευσης ενέργειας

3. Εισαγωγή μιμητικών ασκήσεων του αθλήματος

4. Αξιολόγηση δύναμης, εύρους κίνησης, αξιολόγηση μέσω λειτουργικών δοκιμασιών

Με βάση την ομοφωνία ανάμεσα σε ειδικούς σχετικά με την Αθλητική Ιατρική που δημοσιεύτηκε το 2016 στο ‘British Journal of Sports Medicine’, η επιστροφή στο άθλημα περιλαμβάνει 3 φάσεις οι οποίες δημιουργούν μία δυναμική συνέχεια (continuum):

1. Συμμετοχή στο άθλημα

Σε αυτή τη φάση ο αθλητής μπορεί να συμμετέχει στην προπόνηση ενδεχομένως και πλήρως ή με ένα τροποποιημένο πρόγραμμα (τροποποιώντας τον χρόνο προπόνησης και την επιβάρυνση, καθώς και το ρόλο/τη θέση του ως αθλητή). Αυτή η φάση είναι μεταβατική και προηγείται της πλήρους επιστροφής στο άθλημα καθώς δεν είναι έτοιμος (λόγω ελλειπούς ίασης της πάθησης, ψυχολογικών παραγόντων ή λόγω μειωμένης φυσικής κατάστασης).

2. Επιστροφή στο άθλημα

Σε αυτό το στάδιο ο αθλητής μπορεί και συμμετέχει πλήρως στο άθλημα του αλλά όχι στα προ-τραυματισμού επίπεδα επίδοσής του.

3. Επιστροφή στην επίδοση

Σε αυτή τη φάση ο αθλητής έχει φτάσει στα προ-τραυματισμού επίπεδα και μπαίνει σε φάση βελτίωσης της επίδοσης του.

Η σημασία του ‘βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου’ στην επιστροφή στο άθλημα

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το λεγόμενο ‘βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο’, κατά πόσο δηλαδή αρνητικοί βιο-ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν την αποκατάσταση αλλά και την επανένταξη των ασθενών στις δραστηριότητές τους. Συνηθισμένη «εικόνα» σε άτομα που πάσχουν από μυοσκελετικές διαταραχές. Αλλά τι γίνεται με τους ασθενείς-αθλητές;

Η ‘εφαρμογή’ του συγκεκριμένου μοντέλου (εικόνα 1) φαίνεται να είναι μείζωνος σημασίας και σε αυτή την κατηγορία ασθενών. Ο αθλητής μπορεί να βιώνει καταστάσεις φόβου, άγχους, απογοήτευσης, θυμού, στενοχώριας και άλλων ψυχολογικών καταστάσεων σχετικά με τον τραυματισμό του και την αντίληψη του ως προς αυτόν. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επιτυχία της αποκατάστασης του. Η εκπαίδευση/ενημέρωση του αθλητή σχετιζόμενη με τον τραυματισμό του, τον καθορισμό ρεαλιστικών στόχων μπορεί να βελτιώσει αυτές τις ψυχολογικές παραμέτρους. Επίσης, είναι σημαντικό ο αθλητής να παραμείνει όσο τον δυνατόν πιο ενεργός, τόσο ατομικά όσο και ομαδικά, διότι μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ψυχοκοινωνική του κατάσταση έχοντας την αίσθηση ότι είναι ενεργό μέλος της ομάδας του.

Εικόνα 1. Σχηματική αναπαράσταση αλληλεπίδρασης παραγόντων βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου στην επιστροφή στο άθλημα

Τι καθορίζει την επιτυχία της επιστροφής στο άθλημα ;

Η επιτυχία καθορίζεται από διάφορους παράγοντες και σχετίζεται με το είδος της αποκατάστασης και με το αποτέλεσμα. Από την πλευρά του αθλητή, επιτυχία σημαίνει να επιστρέψει στον ελάχιστο δυνατό χρόνο (goal focus) για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Από την πλευρά του προπονητή, η επιτυχία καθορίζεται με την επιστροφή του αθλητή στα προ-τραυματισμού επίπεδα επίδοσης (performance focus). Όσον αφόρα το φυσικοθεραπευτή, η επιτυχία της επιστροφής στο άθλημα σχετίζεται κυρίως με την πρόληψη νέου τραυματισμού και με την αποφυγή υποτροπής μελλοντικά (outcome focus). Η συνεργασία των τριών αυτών ‘μονάδων’ (αθλητή, φυσικοθεραπευτή και προπονητή) είναι μείζονος σημασίας για τον καθορισμό μιας επιτυχημένης επιστροφής στο άθλημα και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη άμεσα ώστε να καθορίζονται οι στόχοι που θα πρέπει να εκπληρωθούν.

Ποιό είναι το χειρότερο σενάριο στο οποίο ο αθλητής θα εκθέσει τον ώμο του κατά την διάρκεια των προπονήσεων και αγώνων ;

Αυτό καθιστά την ερώτηση για την οποία θα πρέπει ως φυσικοθεραπευτές να αναρωτηθούμε από την αρχή της αποκατάστασης, διότι στο τέλος της θεραπείας θα πρέπει ο ασθενής να είναι έτοιμος για αυτό ακριβώς το σενάριο.

Συμπερασματικά

• Οι τραυματισμοί και οι παθήσεις στην ‘ωμική ζώνη’ είναι συχνό φαινόμενο στους ‘overhead αθλητές’.

• Η αποκατάσταση του προβλήματος συχνά είναι χρονοβόρα και θα πρέπει να καθορίζονται ρεαλιστικοί στόχοι από την αρχή.

• Η επιστροφή στην αθλητική δραστηριότητα περιλαμβάνει 3 στάδια: 1) την συμμέτοχη στο άθλημα, 2) την επιστροφή στο άθλημα και 3) την επιστροφή στην επίδοση.

• Η σημασία του βιοψυχοκοινωνικού μοντέλου στην επιστροφή στο άθλημα είναι μείζονος σημασίας.

• Η αντίληψη της επιτυχούς αποκατάστασης είναι διαφορετική ανάμεσα στον αθλητή, θεραπευτή και προπονητή ωστόσο με κοινό παρονομαστή.

Αναφορές

1. Ardern C, Glasgow P, Schneiders A, et al. (2016) Consensus statement on return to sport from the First World Congress in Sports Physical Therapy, Bern. Br J Sports Med; 50:853-864.

2. Bahr R , Reeser JC (2003) Injuries among world-class professional beach volleyball players. The Fédération Internationale de Volleyball beach volleyball injury study. Am J Sports Med;31:119–25.

3. Blanch P, Gabbett TJ. (2016) Has the athlete trained enough to return to play safely? The acute:chronic worload ratio permits clinicians to quantify a player’s risk of subsequent injury. Br J Sports Med; 50:471–5.

4. Clarsen B , Bahr R , Andersson SH , et al (2014) Reduced glenohumeral rotation, external rotation weakness and scapular dyskinesis are risk factors for shoulder injuries among elite male handball players: a prospective cohort study. Br J Sports Med; 48:1327–3

5. Creighton DW, Shrier I, Schultz R, et al. (2010) Return-to-play in sport: a decision-based model. Clin J Sports Med 2010;20:379–85.

6. Fahlström M , Yeap JS , Alfredson H , et al (2006) Shoulder pain – a common problem in world-class badminton players. Scand J Med Sci Sports; 16:168–73.

7. Giroto N , Hespanhol Junior LC , Gomes MR , et al (2017) Incidence and risk factors of injuries in Brazilian elite handball players: A prospective cohort study. Scand J Med Sci Sports;27:195–202.

8. Seminati E , Minetti AE (2013) Overuse in volleyball training/practice: A review on shoulder and spine-related injuries. Eur J Sport Sci;13:732–43.

9. Michener LA, Abrams JS, Bliven KCH, Falsone S, Laudner KG, McFarland EG, Tibone JE, Thigpen CA, Uhl TL. (2018) National Athletic Trainers’ Association Position Statement: Evaluation, Management, and Outcomes of and Return-to- Play Criteria for Overhead Athletes With Superior Labral Anterior-Posterior Injuries. J Athl Train; 53:209-229.

10. Verhagen EA , Van der Beek AJ , Bouter LM , et al (2004) A one season prospective cohort study of volleyball injuries. Br J Sports Med; 38:477–81.

11. Wilk E, Hooks T. (2015). Rehabilitation of the Throwing Athlete Where We Are in 2014 Clin Sports Med; 34: 247–261.