Οστεοαρθρίτιδα γόνατος και τρέξιμο

Your Physio Network - Γράφει ο Λάμπρος Κούργιας OMT-MSc, MMACP, MCSP

Η πρόοδος της ιατρικής στην εποχή μας, έχει συντελέσει στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και αυτό με τη σειρά του έχει αυξήσει την επίπτωση χρόνιων ασθενειών όπως η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ). Η ΟΑ είναι μια χρόνια εκφυλιστική διαταραχή των αρθρώσεων που σχετίζεται μεν, αλλά δεν προκαλείται απαραίτητα από τη γήρανση. H ΟΑ του γόνατος πιο συγκεκριμένα, προκαλεί την μεγαλύτερη δυσχέρεια μεταξύ των χρόνιων ασθενειών, ενώ μπορεί να αναγνωριστεί ακτινογραφικά σε 1 στους 3 ενήλικες άνω των 60 ετών.

Παρόλο που η φυσική άσκηση συστήνεται ευρέως για την αντιμετώπιση της ΟΑ του γόνατος, πολλές είναι οι αντιλήψεις που έχουν διαμορφωθεί με την πάροδο του χρόνου με βάση εικασίες για την παθοφυσιολογία της οστεοαρθρίτιδας, που ως και σήμερα δεν είναι πλήρως ξεκαθαρισμένες. Για παράδειγμα πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν τη συστηματική φυσική άσκηση, φοβούμενοι ότι περισσότερο θα βλάψουν παρά θα ωφελήσουν τις αρθρώσεις τους. Κάποιοι μπορεί να αισθάνονται ακόμη και ένοχοι για μια δραστήρια ζωή που ζήσανε.

“Μου είπαν πως μετά από τόσα χρόνια έχει φαγωθεί ο χόνδρος στα γόνατα… νομίζω πως πλέον θα πρέπει να σταματήσω να τρέχω, για να τα συντηρήσω όσο το δυνατόν περισσότερο’’.

Πόση αλήθεια περιέχει ο παραπάνω τρόπος σκέψης;

Η φθορά των αρθρώσεων αναλογικά με τη χρήση τους (wear and tear), είναι μια δημοφιλής εξήγηση για την εμφάνιση της ΟΑ που ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται από τους “ειδικούς”. Εξάλλου, σύμφωνα με τον παραπάνω συλλογισμό όσοι αθλήθηκαν συστηματικά θα πρέπει να έχουν κατεστραμμένες αρθρώσεις, ενώ όσοι υιοθέτησαν ένα καθιστικό τρόπο ζωής, θα πρέπει να έχουν τα πιο υγιή γόνατα. Ευτυχώς για την ανθρωπότητα, τέτοιου είδους υπεραπλουστεύσεις δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικότητα. Ανατρέχοντας στη δημοσιευμένη βιβλιογραφία, θα εντοπίσουμε αρκετές μελέτες που προσπάθησαν να διαπιστώσουν την επίπτωση της άσκησης στην ΟΑ.

Μεταξύ των πιο ποιοτικών μελετών ξεχωρίζουμε τη μελέτη του Φράμινγχαμ. Ένα ερευνητικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 1948 στη Μασαχουσέτη, έμελλε να παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τις αιτίες εμφάνισης παθήσεων όπως τα εγκεφαλικά, τα εμφράγματα, αλλά και η ΟΑ. Όπως φάνηκε, μόνο τα υπέρβαρα άτομα που συμμετείχαν σε βαριά φυσική δραστηριότητα εμφάνισαν υψηλά ποσοστά ΟΑ, και όχι όσοι είχαν φυσιολογικό βάρος (1). Μια πιο σύγχρονη εκδοχή αυτής της μελέτης, ασχολήθηκε με τους απογόνους όσων είχαν πάρει μέρος στην αρχική έρευνα. Έτσι, 1297 άτομα παρακολουθήθηκαν για 9 χρόνια ραδιογραφικά. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η φυσική δραστηριότητα σε μεσήλικες και ηλικιωμένους δεν επηρεάζει τον κίνδυνο εμφάνισης ΟΑ (2).

Μα μήπως το παρακάνω;

Κάποιες έρευνες προτείνουν ότι η ενασχόληση με αθλήματα επαφής από νεαρή ηλικία και σε ανταγωνιστικό επίπεδο, ίσως αυξάνει τον κίνδυνο για ΟΑ, ιδιαίτερα εάν υπήρξε ιστορικό τραυματισμού (3). Αντίθετα, έχει επανειλημμένα αποδειχθεί ότι το ολοένα και πιο δημοφιλές στη χώρα μας τρέξιμο δεν επιβαρύνει την άρθρωση του γόνατος, ακόμη και όταν μιλάμε για μαραθώνιες αποστάσεις (4,5). Εξάλλου, το συστηματικό τρέξιμο φάνηκε να έχει ευεργετική επίδραση όχι μόνο στις αρθρώσεις αλλά και στον υπόλοιπο οργανισμό, αφού καθυστερεί την εμφάνιση παθήσεων πάσης φύσεως και αυξάνει το προσδόκιμο ζωής. Τα παραπάνω αποτελέσματα όχι μόνο καταρρίπτουν τον μύθο ότι η άσκηση προκαλεί την ΟΑ, αλλά επίσης υποδεικνύουν ότι προστατεύει από τις επιπτώσεις της (6).

Μπορεί η άσκηση να μειώσει τις επιπτώσεις της οστεοαρθρίτιδας;

Τα σύγχρονα δεδομένα υποστηρίζουν την φυσική άσκηση σαν μια εξαιρετική, μη φαρμακευτική, επιλογή για τον έλεγχο του πόνου. Ενδεικτικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, ελάχιστοι πάσχοντες από ΟΑ του γόνατος θα θεωρηθούν κατάλληλοι υποψήφιοι για αρθροπλαστική επέμβαση από τον ορθοπαιδικό τους, αν προηγουμένως δεν έχουν δοκιμάσει ένα πλήρες πρόγραμμα άσκησης και φυσικοθεραπείας (14). Σήμερα βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να κατανοούμε κάποιους από τους βιολογικούς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από τα οφέλη της φυσικής άσκησης. Για παράδειγμα, παρατηρούμε πως η μηχανική πίεση που προκαλείται στην άρθρωση κατα τη διάρκεια της άσκησης, μπορεί να αναχαιτίσει την παραγωγή των προσταγλανδινών και του υποξειδίου του αζώτου, συστατικά που εμπλέκονται στη φλεγμονής, μέσω της δυναμικής συμπίεσης των χονδροκυττάρων.

Άρα δεν υπάρχει κίνδυνος;

Η συντριπτική πλειοψηφία των τραυματισμών του γόνατος έχει να κάνει είτε με κάποιο ατύχημα, είτε με υπέρχρηση. Εξάλλου, κάθε φυσική δραστηριότητα, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της, φέρει και τον κίνδυνο ενός τραυματισμού και κανένας κλινικός δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί την απουσία κάθε κινδύνου όταν συστήνει άσκηση. Σε καμιά περίπτωση το παραπάνω δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για καθιστική ζωή, αφού τα οφέλη της συστηματικής άσκησης, αποδεδειγμένα υπερσκελίζουν κατα πολυ τους ενδεχόμενους κινδύνους. Έτσι ο σκεπτικός δρομέας του παραδείγματος μπορεί να είναι ήσυχος, αφού η συνεχής και προοδευτική ενασχόληση του με το τρέξιμο, όχι μόνο δε θα επιταχύνει την εμφάνιση ΟΑ στο γόνατο του, αλλά θα μειώσει και τον κίνδυνο εμφάνισης κάποιου από τα δυσάρεστα συμπτώματα του γήρατος. Το “κλειδί” κρύβεται στην υπευθυνότητα και την αναγνώριση των προσωπικών ορίων. “Μέτρον Άριστον” λοιπόν.

Αναφορές:

1. McAlindon, T.E., Wilson, P.W., Aliabadi, P. et al. (1999) Level of physical activity and the risk of radiographic and symptomatic knee osteoarthritis in the elderly: the Framingham study. Am J Med. Feb;106(2):151-7.

2. Felson, D.T., Niu, J., Clancy, M. et al. (2007) Effect of recreational physical activities on the development of knee osteoarthritis in older adults of different weights: the Framingham Study. Arthritis Rheum. Feb 15; 57(1):6-12.

3. Bosomworth, N.J. (2009) Exercise and knee osteoarthritis: benefit or hazard? Can Fam Physician. Sep; 55(9): 871–878.

4. Schmitt, H., Rohs, C., Schneider, S. et al (2006) Is competitive running associated with osteoarthritis of the hip or the knee? Orthopade. 35(10):1087–92.

5. Lane, NE., Oehlert, J.W., Bloch, D.A. and Fries, J.F. (1998) The relationship of running to osteoarthritis of the knee and hip and bone mineral density of the lumbar spine: a 9 year longitudinal study. J Rheumatol. 25(2):334–41.

6. Fries, J.F., Singh, G., Morfeld, D. et al. (1994) Jr Running and the development of disability with age. Ann Intern Med.121(7):502–9.

7. Hurley, M., Dickson, K., Hallett, R. et al. (2018) Exercise interventions and patient beliefs for people with hip, knee or hip and knee osteoarthritis: a mixed methods review. Cochrane Database Syst Rev, Volume 4.

8. Chowdhury, T.T., Bader, D.L., Lee, D.A. (2006) Dynamic compression counteracts IL-1beta induced iNOS and COX-2 activity by human chondrocytes cultured in agarose constructs.Biorheology. 43(3,4):413-29.

9. Esser, S. and Bailey, A. (2011) Effects of exercise and physical activity on knee osteoarthritis. Curr Pain Headache Rep. Dec;15(6):423-30. doi: 10.1007/s11916-011-0225-z.

10. Chakravarty, E.F., Hubert, H.B., Lingala, V.B. et al. (2008) Long distance running and knee osteoarthritis. A prospective study. Am J Prev Med. 35(2):133–8.

11. Wang, B.W., Ramey, D.R., Schettler, J.D. et al. (2002) Postponed development of disability in elderly runners: a 13-year longitudinal study. Arch Intern Med. 162(20):2285–94.

12. Panush, R.S, Schmidt, C., Caldwell, J.R. et al. (1986) Is running associated with degenerative joint disease? JAMA. 255(9):1152–4.

13. Panush, R.S., Hanson, C.S., Caldwell, J.R. et al. (1995) Is running associated with osteoarthritis? An eight-year follow-up study. J Clin Rheumatol. 1(1):35–9.

14.https://www.nice.org.uk/guidance/cg177/chapter/1-Recommendations#non-pharmacological-management-2