Κινητά, όρθια στάση και αυχεναλγία-Σύγχρονη μάστιγα ή μύθος;

Your Physio Network - Γράφει ο Γιάννης Αθανασιάδης PT-BSc, MSc, MCSP

Ως αυχεναλγία ορίζεται η οποιαδήποτε μορφή ενόχλησης στην περιοχή του αυχένα. Μια από τις επικρατέστερες αντιλήψεις γύρω από το κομμάτι της αυχεναλγίας είναι ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η θέση της κεφαλής μας κατά τις καθημερινές δραστηριότητες. Στο παρόν άρθρο θα γίνει προσπάθεια μιας σύντομης ανάλυσης των δεδομένων αναφορικά με την αυχεναλγία, τη χρήση κινητών και την όρθια στάση σώματος. Επίσης, θα εξεταστεί αν όντως εικόνες όπως η παρακάτω (εικόνα 1) μπορούν να μας υποδείξουν τον ορθό τρόπο στάσης ώστε να αποφύγουμε μελλοντικά προβλήματα με τον αυχένα μας.

Εικόνα 1: 4 τύποι στάσης στην όρθια θέση. Το 1ο ανθρωπάκι αφορά στην ‘ορθή’ στάση και τις αποκλίσεις αυτού από το ‘ορθό’.

Η εικόνα αυτή έχει παρθεί από ένα βιβλίο φυσικοθεραπείας το οποίο γράφτηκε to 1983 που παρουσιάζει πως θα έπρεπε να στέκεται ο άνθρωπος καθώς και αποκλίσεις αυτού από το ‘ορθό’. Από το 1983 έως και σήμερα έχουν δημοσιευτεί 5 εκδόσεις του συγκεκριμένου βιβλίου (η τελευταία το 2005) γεμίζοντας τις βιβλιοθήκες φυσικοθεραπευτών, ιατρών, γυμναστών ή και απλών ανθρώπων που ήθελαν να μάθουνε για το σώμα τους. Το γεγονός ότι έχει προχωρήσει σε 5 εκδόσεις, δείχνει από μόνο του την επιρροή που έχει ασκήσει στον σύγχρονο τρόπο σκέψης του επαγγελματία υγείας αλλά και του μέσου αναγνώστη. Σύμφωνα με τους εμπνευστές της ορθής στάσης, η ορθή στάση πέρα από 1) αυτοπεποίθηση και 2) καλαισθησία, 3) μειώνει τα φορτία στον αυχένα προστατεύοντας την περιοχή από τραυματισμούς. Όμως βλέποντας κανείς το παράδειγμα του πιο γρήγορου κολυμβητή στον κόσμο (Michael Phelps), σίγουρα συνειδητοποιεί ότι η στάση του έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα καλαισθησίας, αυτοπεποίθησης και ‘σωστής’ στάσης που αναφέρθηκε παραπάνω (Εικόνα 2). Αν και όλοι μας λίγο πολύ τείνουμε να είμαστε προϊδεασμένοι σχετικά με την ‘ορθή’ στάση και να επιρρίπτουμε τις ευθύνες στην στάση μας για τα μυοσκελετικά μας συμπτώματα, όμως υπάρχει άραγε συσχέτιση μεταξύ αυχεναλγίας και κακής στάσης σώματος;

Εικόνα 2: Michael Phelps: Ο πιο γρήγορος κολυμβητής στον κόσμο. Σύμφωνα με τους εμπνευστές της ‘ορθής’ στάσης, η στάση του δεν φαίνεται να αποπνέει αυτοπεποίθηση ή καλαισθησία. Ίσως καν ούτε βελτιστοποίηση της απόδοσης...

Τι λένε τα δεδομένα;

Αν κοιτάξουμε εμβιομηχανικές αναλύσεις όλες καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Η αυξημένη κύφωση στον αυχένα (σκύψιμο προς τα μπρος) αυξάνει τα φορτία και την καταπόνηση των δομών της σπονδυλικής στήλης. Μόλις 30 μοίρες σκυψίματος προς τα μπρος με τον αυχένα αυξάνουνε τα φορτία που δέχεται η αυχενική μοίρα κατά 18 κιλά, σε αντίθεση με τις 0 μοίρες (βλέπετε εικόνα 1, το πρώτο ανθρωπάκι στα αριστερά). Αν αυξηθεί η κύφωση ακόμα περισσότερο (60 μοίρες) τα φορτία που πρέπει να σηκώσει ο αυχένας αυξάνονται ακόμα περισσότερο αγγίζοντας τα 27 κιλά. Επομένως, οι έρευνες δείχνουν ότι όντως όσο σκύβουμε προς τα μπροστά τόσο αυξάνονται τα φορτία που δέχονται οι διάφορες δομές της σπονδυλικής στήλης.

Μπορούν λοιπόν τα αυξημένα φορτία που δέχεται ο αυχένας καθημερινά όσων δεν στέκονται ‘σωστά’ να προκαλέσουν αυχεναλγία;

Με βάση τους εμπνευστές της σωστής στάση μπορούν. Τα ερευνητικά δεδομένα όμως στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τόσο απόλυτα. Πρόσφατη μελέτη κατέληξε ότι παρά τις εκφυλιστικές αλλοιώσεις που επιβεβαιώθηκαν με μαγνητικές εξετάσεις σε υγιείς ανθρώπους σε βάθος 20 ετών, δεν υπήρξε συσχέτιση μεταξύ αυτών των αλλοιώσεων και αυχεναλγίας (1). Συγκεκριμένα, σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες (95%) στην έρευνα ανέπτυξαν κάποια μορφή δομικής αλλαγής στο διάστημα παρακολούθησης τους, όμως οι δομικές αλλαγές στη διάρκεια των 20 χρόνων δεν φάνηκαν να συνδέονται με επεισόδια αυχεναλγίας. Άρα, τα αυξημένα φορτία που δέχεται ο αυχένας καθημερινά αυξάνουν τις πιθανότητες εκφυλιστικών αλλοιώσεων χωρίς όμως να συνεπάγονται και πόνο.

Αντίστοιχα, σε έρευνα του 2016 σε δείγμα άνω των 1000 νέων φάνηκε πως τα επεισόδια αυχεναλγίας φάνηκαν να μην σχετίζονται με την στάση σώματος των νέων (2). Αν και μεγάλο μέρος των νέων που συμμετείχαν παρουσίαζαν αυξημένη κύφωση, όμως αυτή η ίδια ομάδα δεν είχε περισσότερο ή σοβαρότερα επεισόδια αυχεναλγίας συγκριτικά με την ομάδα νέων που στεκόντουσαν με μικρότερη κύφωση. Με βάση εμβιομηχανικές μελέτες θα περιμέναμε αυξημένο πόνο λόγω αυξημένης καταπόνησης των σπονδυλικών σωμάτων, όμως φαίνεται ότι τελικά, όπως προ-ειπώθηκε, πόνος και εκφυλιστικές αλλοιώσεις είναι δυο διαφορετικές οντότητες. Αντίστοιχα αποτελέσματα έρχονται από ακόμα μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη με δείγμα νέων ηλικίας 18-21, όπου καταλήγει ότι τα επεισόδια αυχεναλγίας δεν σχετίζονται άμεσα με την στάση του αυχένα κατά την χρήση κινητών (3). Οι άνθρωποι που περνούν ώρες μπροστά στα κινητά τους, έχουν συχνά ακούσει ότι υποφέρουν λόγω κακής θέσης της κεφαλής τους όταν χρησιμοποιούν τα κινητά. Εικόνες όπως η παρακάτω (εικόνα 3) δείχνουν πως το να σκύβουμε πάνω από το κινητό δεν επιτρέπεται λόγω αυξημένης κύφωσης, επομένως η δεξιά εικόνα μας ενημερώνει για τον ‘σωστό’ τρόπο. Αν και στο διαδίκτυο κυκλοφορούν πολλές εικόνες σαν και την παρακάτω, όμως φαίνεται ότι τα παραπάνω δεδομένα δεν συμφωνούν με ισχυρισμούς σαν και αυτούς στην εικόνα.

Εικόνα 3

Στον αντίποδα όμως των όσων προ-ειπώθηκαν, έρευνα με μεγάλο δείγμα συμμετεχόντων κατέληξε στο ότι η παρατεταμένη προς τα μπροστά θέση της κεφαλής αυξάνει τα επεισόδια αυχεναλγίας και ότι η παρατεταμένη χρήση κινητών με αυξημένη κύφωση σχετίζεται με αυξημένα επεισόδια αυχεναλγίας (4). Με βάση την ίδια όμως έρευνα, ακόμα και η υπό-ομάδα που χρησιμοποιούσε λιγότερο τα κινητά για να στείλει μηνύματα (6 έως 10 μηνύματα καθημερινά) - άρα και μικρότερη έκθεση της κεφαλής σε αυξημένα φορτία - παρουσίαζε αυξημένα επίπεδα αυχεναλγίας συγκριτικά με την ομάδα που έστελνε 0 έως 5 μηνύματα την μέρα. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως όσοι συμμετέχοντες δεν παρουσίαζαν προβλήματα με τον αυχένα τους κατά την αρχική αξιολόγηση και οι οποίοι έστελναν τον μέγιστο αριθμό μηνυμάτων ημερησίως δεν εμφάνισαν αυξημένα επεισόδια αυχεναλγίας στα επόμενα 5 χρόνια συγκριτικά με όσους έστελναν τον ελάχιστο αριθμό μηνυμάτων. Επομένως, αν και η μελέτη δείχνει μια συσχέτιση των δυο μεταβλητών δεν εγγυάται και κάποια αιτιότητα.

Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό ας σκεφτούμε το εξής παράδειγμα: Το παρακάτω γράφημα (γράφημα 1) δείχνει τη σχέση κατανάλωσης παγωτού και επιπέδων εγκληματικότητας στην Ελλάδα. Όπως φαίνεται ξεκάθαρα υπάρχει μια ανοδική ευθύγραμμη σχέση μεταξύ των 2 μεταβλητών. ΆΡΑ, η κατανάλωση παγωτού αυξάνει τα επίπεδα εγκληματικότητας… Κάτι δεν είναι σωστό, έτσι δεν είναι; Επειδή δυο μεταβλητές δείχνει να συσχετίζονται δεν σημαίνει ότι επηρεάζουν η μια την άλλη.

Γράφημα 1

Αντίστοιχα, έρευνες που δείχνουν ότι η αυξημένη χρήση των κινητών σχετίζεται με αυξημένα επεισόδια αυχεναλγίας, δεν αποδεικνύουν αναγκαστικά αιτιότητα. Πόσο μάλλον όταν η ίδια η έρευνα δείχνει πως όσοι συμμετέχοντες δεν είχαν επεισόδια αυχεναλγίας κατά την αρχική αξιολόγηση, δεν παρουσίασαν προβλήματα στο μέλλον (5 χρόνια) παρά το ότι έστελναν πολλά μηνύματα στο κινητό υιοθετώντας στάσεις όπως αυτή στην εικόνα 3. Με βάση πρόσφατα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα της βρετανικής κυβέρνησης, φαίνεται πως η αυχεναλγία και η οσφυαλγία αποτελούν μια μάστιγα που πλήττει μεγάλο μέρος του πληθυσμού χωρίς διακρίσεις (εικόνα 4). Μήπως τελικά το φαινόμενο της αυχεναλγίας είναι πιο σύνθετο από όσο νομίζαμε…;

Εικόνα 4: Global Burden of Disease Study 2016 (GBD 2016) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2016, https://www.gov.uk/government/publications/health-profile-for-england-2018/chapter-3-trends-in-morbidity-and-risk-factors#musculoskeletal-conditions

Τελικά πώς να στέκομαι;

Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν φαίνεται πως η αυχεναλγία είναι μια αρκετά περίπλοκη οντότητα η οποία επηρεάζει την ζωή πολλών ανθρώπων και η οποία χρήζει τεκμηριωμένης προσέγγισης. Η ιδέα της ‘σωστής’ στάσης ενδεχομένως να μην φτάνει να απαντήσει στο γιατί πονάμε στον αυχένα καθώς τα μέχρι τώρα δεδομένα είναι αρκετά αντικρουόμενα. Η μόνη σωστή στάση θα λέγαμε ότι είναι αυτή που έπεται της προηγούμενης. Σαφώς στα ατομικά ευρήματα του κάθε ασθενή πρέπει να συνεκτιμάται και η στάση, όμως η ιδέα ενός καθολικού μοντέλου ‘ορθής’ ή ‘λανθασμένης’ στάσης-κίνησης πρέπει να αποφεύγεται ελλείψει ισχυρών ερευνητικών αποδείξεων.

Ο ρόλος της φυσικοπεραπείας στην αυχεναλγία

Η φυσικοθεραπεία είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους αντιμετώπισης του συνδρόμου αυτού το οποίο μπορεί να πηγάζει από πολλές δομές ή ακόμα και συμπεριφορές. Η ορθή αξιολόγηση του προβλήματος σε συνδυασμό με ασκήσεις, ειδικές τεχνικές κινητοποίησης (manual therapy) καθώς και αναγνώριση πιθανών συμπεριφορών που μπορούν να προάγουν χρονιότητα, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και την μείωση συμπτωμάτων στο μέλλον (5,6). Παράλληλα, σε αρκετά επώδυνες περιπτώσεις η φαρμακευτική αγωγή από τον ιατρό επιτρέπει την μείωση των συμπτωμάτων καθώς και την ανοχή ασκήσεων και τεχνικών που θα εφαρμόζονται κατά τις συνεδρίες φυσικοθεραπείας.

ΣΗΜΕΙΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ

1. Φτωχά αποτελέσματα συσχέτισης αυχεναλγίας και στάσης σώματος

2. Φτωχά αποτελέσματα εκφυλιστικών αλλοιώσεων και αυχεναλγίας

3. Η άσκηση μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα αυχεναλγίας καθώς και την συχνότητα εμφάνισης αυτών

Αναφορές:

1. A 20-Year Prospective Longitudinal Study of Degeneration of the Cervical Spine in a Volunteer Cohort Assessed Using MRI: Follow-up of a Cross-Sectional Study

(DAIMON K, FUJIWARA H, NISHIWAKI Y, OKADA E, NOJIRI K, WATANABE M, KATOH H, SHIMIZU K, ISHIHAMA H, FUJITA N, TSUJI T, NAKAMURA M, MATSUMOTO M, WATANABE K)

2. Neck Posture Clusters and Their Association With Biopsychosocial Factors and Neck Pain in Australian Adolescents (STRAKER, KAREN V. RICHARDS DARREN J. BEALES ANNE J. SMITH PETER B. O'SULLIVAN LEON M., 2016)

3. Text neck and neck pain in 18-21-year-old young adults (DAMASCENO GM, FERREIRA AS, NOGUEIRA LAC, REIS FJJ, ANDRADE ICS, MEZIAT-FILHO N, 2018)

4. Texting on mobile phones and musculoskeletal disorders in young adults: A five-year cohort study (EWA GUSTAFSSON, SARA THOMÉE, ANNA GRIMBY-EKMAN, MATS HAGBERG, 2017)

5. Effectiveness of exercise in office workers with neck pain: A systematic review and meta-analysis. (LOUW S, MAKWELA S, MANAS L, MEYER L, TERBLANCHE D, BRINK Y, 2018)

6. Exercise programs may be effective in preventing a new episode of neck pain: a systematic review and meta-analysis (DE CAMPOS TF, MAHER CG, STEFFENS D, FULLER JT, HANCOCK MJ, 2018)