Your Physio Network - Γράφει ο Λάμπρος Κούργιας OMT-MSc, MMACP, MCSP
Τα ζεστά και τα κρύα επιθέματα είναι ίσως τα πιο διαδεδομένα μη φαρμακευτικά μέσα για την πρόχειρη αντιμετώπιση των μυοσκελετικών ενοχλήσεων, αφού οι περισσότεροι έχουμε πρόσβαση σε κάποια θερμοφόρα ή παγοκύστη στο σπίτι μας. Όσο περίεργο και αν φαίνεται, σύγχυση επικρατεί μέχρι και σήμερα σχετικά με το ποιό μέσο ενδείκνυται σε κάθε περίσταση. Οι οδηγίες των ειδικών για τη χρήση του ζεστού ή του κρύου στη καλύτερη των περιπτώσεων βασίζονται σε παρωχημένες μελέτες και θεωρίες που αναπτύχθηκαν πριν τη δεκαετία του 90, ενώ στη χειρότερη εκδοχή τους χαρακτηρίζονται από ασάφειες και υπεραπλουστεύσεις.
Ποια τα οφέλη του κρύου και ποια του ζεστού;
Σε γενικές γραμμές το κρύο συνίσταται για τα πρώτα 24ωρα μετά από ένα τραυματισμό, ενώ το ζεστό θεωρείται προτιμότερο σε χρόνιο πόνο. Εξάλλου ανα τις δεκαετίες έχουν περιγραφεί διάφορες επιδράσεις του θερμού και του ψυχρού στη βιολογία του τραυματισμού. Θεωρητικά στα οφέλη της παγοθεραπείας περιλαμβάνονται η μείωση του πόνου, της αιματικής ροής*, του οιδήματος, της φλεγμονής, του μυϊκού σπασμού, των μεταβολικών απαιτήσεων των ιστών και της ταχύτητας αγωγιμότητας των νεύρων. Αντίθετα, στις φυσικές αλλαγές από τη χρήση του ζεστού περιλαμβάνονται η αύξηση της αιματικής ροής, του μεταβολισμού και της ελαστικότητας του συνδετικού ιστού.
Τι λέει η έρευνα;
Μελέτες υψηλής ποιότητας που μετρούν τη χρησιμότητα του ζεστού ή του κρύου σε συνηθισμένες περιπτώσεις μυοσκελετικών ενοχλήσεων, λάμπουν δια της απουσίας τους. Μια συστηματική ανασκόπηση που εξέτασε τη χρήση ψυχρών και θερμών επιθεμάτων για τον πόνο στη μέση, ξεχώρισε ένα μικρό αριθμό μελετών μέτριας ποιότητας που υποστηρίζουν ότι η χρήση ζεστών επιθεμάτων προσφέρει μια μικρή ανακούφιση από τον πόνο στη μέση. Θετική επίδραση φαίνεται να έχει η ζέστη και στον πόνο μετά από έντονη μυϊκή καταπόνηση (DOMS). Τα δεδομένα για τη χρήση ψυχρών επιθεμάτων είναι ακόμη πιο περιορισμένα και προέρχονται από έρευνες χαμηλής ποιότητας που δείχνουν κάποια οφέλη για τη χρήση ψυχρών επιθεμάτων σε διαστρέμματα της ποδοκνημικής και άλλων αρθρώσεων.
Ούτε κρύο, ούτε ζέστη;
Πρόσφατα, έχει διατυπωθεί σκεπτικισμός σχετικά με τη χρήση κρύων επιθεμάτων σε περίπτωση τραυματισμού. Αν και θεωρητικά η παγοθεραπεία απαλύνει μόνο τον πόνο χωρίς να επηρεάζει σημαντικά την αλληλουχία των σταδίων της επούλωσης, δυνητικά το ψυχρό μπορεί να διακόπτει τη φλεγμονώδη διεργασία που ακολουθεί ένα τραυματισμό, μια εξαιρετικά χρήσιμη διαδικασία προκειμένου να έρθει τελικά η επούλωση. Παράλληλα, θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και ειλικρινείς με τους εαυτούς μας όταν χρησιμοποιούμε ένα ζεστό επίθεμα προκειμένου να πετύχουμε τα αντίστοιχα θεραπευτικά αποτελέσματα. Θα πρέπει να έχουμε κατα νου ότι η αγγειοδιαστολή που συμβαίνει επιφανειακά στο δέρμα μας σαν αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας του δέρματος σε συνδυασμό με την πολύ καλή μόνωση που προσφέρει ο λιπώδης ιστός εμποδίζουν την αύξηση της θερμοκρασίας και της αιματικής ροής σε ιστούς-στοχους που πιθανό να βρίσκονται βαθύτερα των 2 εκατοστών.
Άλλο ζέστη και άλλο κάψιμο
Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι τα λεγόμενα “ψυκτικά” σπρέι, παρότι δίνουν το αίσθημα της ψύξης στην επιφάνεια του δέρματος, δεν καταφέρνουν να ρίξουν τη πραγματική θερμοκρασία του δέρματος. Περιέχουν συνήθως μενθόλη, ουσία που ερεθίζει τους νευρικούς υποδοχείς αντίληψης του κρύου στο δέρμα μας. Αντίστοιχα, οι θερμαντικές αλοιφές είναι “καυτερές” όπως η κόκκινη πιπεριά χαρης στην ουσία καψαϊκίνη, δεν αυξάνουν την θερμοκρασία στην επιφάνεια του δέρματος αλλά μας αποσπούν την προσοχή από το βασικό ενόχλημα.
Συμπερασματικά
Επειδή και τα δύο φυσικά μέσα φαίνεται να έχουν κάποια μικρή ικανότητα στο περιορισμό του πόνου, η προτίμηση του ασθενή θα πρέπει να λαμβάνεται υπ όψιν όταν καλούμαστε να επιλέξουμε. Εξαλλου δεν καταφεύγουμε σε αυτά ελπιζοντας να εξαλείψουν τον πόνο μια για πάντα, αλλά διότι είναι φθηνές, εύκολα προσβάσιμες και σχεδόν ακίνδυνες επιλογες. Η ανάγκη για καλής ποιότητας κλινικές δοκιμές, με επαρκή αριθμό συμμετεχόντων παραμένει επιτακτική, προκειμένου να διευκρινιστεί ο ρόλος του ζεστού και του κρύου επιθέματος στην αντιμετώπιση μυοσκελετικού πόνου.
*Μετά από μερικά λεπτά η αγγειοδιαστολή θα ακολουθήσει την αγγειοσύσπαση, η οποία με τη σειρά της, μετά από 15 περίπου λεπτά θα δώσει τη σειρά της στην αγγειοδιαστολή.
Αναφορές
Malanga, Gerard & Yan, Ning & Stark, Jill. (2014). Mechanisms and efficacy of heat and cold therapies for musculoskeletal injury. Postgraduate medicine. 127. 1-9. 10.1080/00325481.2015.992719.
French SD, Cameron M, Walker BF, Reggars JW, Esterman AJ. Superficial heat or cold for low back pain. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 1. Art. No.: CD004750. DOI: 10.1002/14651858.CD004750.pub2.
Garra G, Singer AJ, Leno R, et al. Heat or cold packs for neck and back strain: a randomized controlled trial of efficacy. Acad Emerg Med. 2010 May;17(5):484–9. PubMed #20536800.